Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri Var Mıdır?
Araştırdığım
kadarıyla, bu alanda uzman olan M.Fuad KÖPRÜLÜ Hoca’nın çalışması dikkatimi
çekti. Osmanlı Devleti, Müslüman Türk devlettir. Dolayısıyla devlet ve hukuk
alanında İslam ve Türk geleneklerinin esasları etkili olmuştur. Bizans
Devleti’ne baktığımızda ise Hristiyanlık resmi din olduğu için devlet ve hukuk
alanında Osmanlı ile etkisinin olmadığı düşünülür. Tarihin her döneminde Türkler ve Bizanslılar münasebet içindeler. Bu yüzden etkileşimin olmaması mümkün değildir. Osmanlı
bir uç beyliği olarak kurulmuş ve devletleşme imtihanını Bizans’a karşı
vermiştir Özellikle Osmanlı’nın Bizans’ın payitahtını ele
geçirmesi ile köklü bir devletin üzerine, yeni bir devlet kurulması, Roma
İmparatorluğu’nun da varisi olduğu fikrini uyandırmıştır. Fatih Sultan
Mehmed’in Osmanlı’yı devletten imparatorluğa dönüştürmesi, Bizans devlet
modelinin örnek alındığının kanıtıdır. En önemli gelişme ise İstanbul’un
fethinden sonra Fatih’in devleti teşkilatlandırma yoluna gitmesi, Bizans’ın
Osmanlı üzerindeki etkilerinin göstergesidir. Devlet yönetimine baktığımızda,
Osmanlı Padişahları ve Bizans İmparatorlarının yetkilerinin aynı olduğu
görülür. Padişahta, İmparator gibi geniş yetkilere sahiptir. Devleti yönetir,
kanun koyar vs. örnek olarak gösterilebilir. Aynı şekilde hem Padişahın hem de
İmparatorun yetkileri sınırsız değildir. Osmanlı ve Bizans teşkilatlarına
bakıldığında ise, hemen hemen kurumların görev ve yetkilerinin birbirine
benzediğini görmekteyiz. Örnek olarak; “ekber ve erşed sisteminin” Osmanlı’dan
önce, Bizans devletinde var olduğunu gösterebiliriz. Hukuk alanında, devlet
teşkilatlarında olduğu benzerliklerin olmadığı söylenir. Bunun en önemli nedeni
Osmanlı şeri ve örfi hukukla yönetilirken, Bizans’ta kilise hukuku ön
plandadır. Aslında hukuk sisteminde dahi benzerlikler mevcuttur. Ceza şekillerine
baktığımızda ise bunu net olarak görebiliriz. Bizans cezaları da şeriat gibidir
yani kısas vardır. Şöyle örnek verebiliriz; şeriatta da hırsızlığın karşılığı
el kesme, Bizans hukuk sisteminde de hırsızlığın karşılığı el kesme
şeklindedir. Sonuç olarak Osmanlı Devleti’nin Bizans ile komşu olduğu,
birbirleri ile münasebette bulundukları ve en önemlisi kadim payitahtının ele
geçirdiği için etkileşimin üst düzeyde olduğunu söyleyebiliriz.
Kalemin çok iyi, başarılarının devamını diliyorum. Teşkilat tarihi için Yusuf Halaçoğlu'nun Osmanlı devlet teşkilatı ve sosyal yapı ile İlber Ortaylı'nın Türkiye teşkilat ve idare tarihi kitabını tavsiye ederim.
YanıtlaSil